Wat is shiatsu en hoe werkt het?

Geschiedenis

In het oude China werd een arts niet betaald om patiënten beter te maken, maar om mensen gezond te houden. Zodra iemand ziek werd kreeg hij de behandelingen van de arts gratis. De gezondheidszorg was dus voornamelijk preventief. Er waren 5 soorten behandelingen: acupunctuur, dieet, kruidentherapie, moxa en anma (massage).

Shiatsu is uit anma voortgekomen. Anma werd als therapie werd vooral aanbevolen voor mensen die in het midden van het land bij de gele rivier woonden. In dit gebied was de cultuur het meest ontwikkeld en werkten mensen meer met hun hoofd dan met hun lichaam. Ditzelfde geld voor de meeste mensen in het westen.

Shiatsu (shi = vinger, atsu = druk) is een manier van lichaamstherapie die o.a. is ontwikkeld in Japan door Tokujiro Namikoshi, en later zijn zoon Toru Namikoshi.
Hij ontwikkelde zijn kennis door “trial and error”. Het is gebaseerd op westerse kennis over anatomie en fysiologie. De duimen, handpalmen, en vingers worden gebruikt om druk uit te oefenen op bepaalde plaatsen op het lichaam. Hierbij wordt door de behandelaar niet met spierkracht gewerkt maar wordt het eigen lichaamsgewicht gebruikt om druk uit te oefenen.
Zijn manier van masseren kreeg een breder draagvlak laat in de jaren 50. In Japan is de opleiding tot klassieke Shiatsutherapeut gereguleerd door de overheid.

Vingerdruk
Shiatsu betekent letterlijk druk met de vingers. Op een ontspannen manier en met gebuik van het natuurlijk lichaamsgewicht wordt

druk uitgeoefend op bepaalde punten op het lichaam. De druk wordt meestal met de duim gegeven, maar kan ook met de handpalm, elleboog, knie of voet gegeven worden. Soms wordt er zelfs over iemand gelopen.
Door de druk die de behandelaar geeft op het lichaam van de ontvanger, beïnvloedt hij de energiestroom in de energetische kanalen in het lichaam; de meridianen. Deze energiestroom wordt ki genoemd.

Ki
Ki is onzichtbaar, maar de werking van ki kan in het lichaam waargenomen worden. Ki zorgt er bijvoorbeeld voor dat een wond uit zichzelf geneest. Traditioneel wordt in het oosten alles gezien als een vorm van energie. Ki is een oersubsitantie, de levenskracht. Als de ki-stroom geblokkeerd is kan het lichaam ziek worden. Een citaat uit Ki in het dagelijks leven van Koichi Tohei:
“Ons leven is te vergelijken met een hoeveelheid water dat we uit de oceaan nemen en in onze handen houden. We noemen dit “ik”. Het is hetzelfde als dat we het water “ons” water noemen, alleen omdat we het in onze handen houden. Vanuit het standpunt van het water gezien, is het een deel van de grote zee. Want als we onze handen openen, komt het water weer terug in de zee. Wanneer we weigeren om het water haar eigen weg te laten gaan, zal het muf worden.
Ons leven is een deel van de universele ki, omhuld door het vlees van ons lichaam. Ofschoon we daar “ik” tegen zeggen, is het vanuit het standpunt van de geest eigenlijk de ki van het universum. Hoewel deze ki omsloten is door het vlees van ons lichaam, is het in voortdurende verbinding met het universum en vormt het er een aktief deel van. Wanneer de verbinding van onze eigen ki en de ki van het universum niet verzwakt is, zijn we gezond en levendig.”

Meridianen
Meridianen zijn de banen waardoor de energie zich in ons lichaam beweegt. Soms komen deze banen overeen met de loop van spieren of bloedvaten. Dit hoeft echter niet. De functie van meridianen is:
– zorgen voor beweging in het lichaam (van bloed, gas, zuurstof, water e.d.)
– verbinden van ledematen en hoofd met de romp
– communicatie van binnen naar buiten en van boven naar beneden
– zorgen voor de regulering van organen.
Er zijn twaalf hoofd meridianen. Iedere meridianen heeft zijn basis in een orgaan en is hiernaar vernoemd. Een uitzondering is de 3-warmer meridiaan. Deze correspondeert niet met een eigen orgaan maar met bepaalde relaties tussen andere organen en de totale verdeling van energie over het lichaam.
De werking van de energie die door een meridiaan loopt komt overeen met de functie van het betreffende orgaan. De dikke darm heeft bijvoorbeeld de functie van het afscheiden van afvalstoffen. Emotioneel heeft de dikke darm ook de functie van afscheid nemen en loslaten. Een verwoed verzamelaar kan last krijgen van constipatie. Ook zaken als een rouwproces, of het uitgeven van een groot geldbedrag kunnen effect hebben op de dikke darm als orgaan of spanning geven in het gebied van de meridiaan. Bijvoorbeeld gespannen kuiten of gevoelige plekken op de bovenkant van de arm net onder de elleboog.

De mens als totaal
In de oosterse geneeskunst werd een orgaan niet zozeer bekeken aan de hand van hun werking op zichzelf, maar eerder aan de hand van de functie in relatie tot de andere organen. Zo heeft de long een sterke relatie met de huid. Astma en huidallergie gaan vaak samen. In het westen wordt zo’n patiënt dan behandeld door een longarts. Door medicijnen treed er verbetering op van de cara-klachten, maar helaas ontstaat er exceem. De longarts kan niet verder helpen en stuurt de patiënt door naar een andere huidspecialist. Deze ‘duwt’ het probleem weer naar binnen met als gevolg longklachten. Er ontstaat een pingpong effect. In het oosten is er veel onderzoek gedaan naar de relatie tussen diverse symptomen, waarbij ook de voorkeuren van de patiënt voor eten, kleuren, klimaat e.d. wordt meegenomen. Tevens wordt de emotionele en geestelijke houding van de patiënt bekeken.

De behandeling
De shiatsutherapeut heeft vier manieren om een diagnose te stellen. Dit zijn:
setsu-shin: aanraken, massage
bun-shin: luisteren naar de klank van de stem en ruiken naar lichaamsgeur en adem
mon-shin: vragen stellen over geschiedenis van de ziekte, leefwijze en voorkeuren van de patiënt e.d. en
bo-shin: kijken naar de vorm, houding en kleur van het lichaam.
Setsu-shin is het belangrijkst, de andere zijn meer ondersteunend. Anders dan bij bijvoorbeeld acupunctuur, lopen diagnosticeren en behandelen in elkaar door. Tijdens de massage verkrijgt de therapeut informatie die hij gebruikt voor de diagnose. De diagnose zal ook steeds iets veranderen, omdat de energie steeds verandert. In de praktijk is diagnose vaak al behandeling en is behandeling ook diagnose. Dit is een groot voordeel van shiatsu ten opzichte van acupunctuur.
De therapeut kan gebruik maken van reflexzones op de buik en de rug, van pols- en tongdiagnose, onderzoek van de beweeglijkheid van de gewrichten en onderzoek van bepaalde tsubo’s. Aan de hand van de gestelde diagnose behandelt de therapeut een of meerdere meridianen. Tijdens de behandeling voelt hij de conditie van de ki in de meridianen. Zo kan hij tijdens de behandeling de diagnose aanpassen en controleren wat her resultaat van de behandeling is.
Een ander belangrijk verschil met acupunctuur is het fysieke contact. De patiënt ervaart de aandachtige warmte van de aanrakingen en ervaart dit als steun. Hierdoor voelt hij zich veilig genoeg om problemen te tonen die normaal afgeschermd worden. Dit is zeer belangrijk, omdat achter iedere klacht die aandacht vraagt, een andere klacht zich die zich verborgen houdt. Juist de aandacht voor deze kwetsbare plekken is het begin van de genezing.